Celiakia – przyczyny, objawy, badania

Celiakia to choroba autoimmunologiczna, czyli wynikająca z zaburzeń układu odpornościowego, który błędnie identyfikuje własne komórki (lub ich fragmenty) jako cząsteczki szkodliwe i zagrażające. Atakuje te fragmenty podobnie jak bakterie, czy wirusy, i uszkadza je. Pod wpływem glutenu u niektórych osób wytwarzane są przeciwciała, których zadaniem w zdrowym organizmie jest niszczenie zagrażających cząsteczek. W przypadku celiakii, uszkodzeniu ulegają komórki budujące ścianę jelita cienkiego. Skutki tych uszkodzeń są zauważalne też w innych narządach, więc uznaje się ją za chorobę ogólnoustrojową.Kogo najczęściej dotyka celiakia?

Nie jest to aż tak częsta choroba, jak mogłoby się wydawać. Choruje na nią zaledwie 0,6% populacji europejskiej. Niektórzy jednak są bardziej narażeni na jej wystąpienie. U kobiet występuje dwa razy częściej niż u mężczyzn, osoby, których krewni chorują na celiakię także są bardziej predysponowani. Obecność innych chorób autoimmunologicznych takich jak cukrzyca typu I (insulinozależna), choroby tarczycy (np. choroba Hashimoto lub Gravesa-Basedowa), czy choroby wątroby także zwiększa ryzyko zachorowania na celiakię.

Utrata tolerancji na gluten może wystąpić w każdym wieku, a inicjatorem takiej reakcji może być zakażenie, biegunka, ciąża, leki, czy stres ogólnoustrojowy, np. operacja.

Jakie objawy daje celiakia?

U chorych na celiakię dominują objawy pozajelitowe, czyli na pierwszy rzut oka niekojarzone z zaburzeniem funkcjonowania układu pokarmowego.

Uszkodzenie komórek wyścielających ściany jelita powoduje zaburzenie wchłaniania wszystkich substancji odżywczych. Niedobory witaminy D i wapnia skutkują zmniejszeniem gęstości mineralnej kości i postępującą osteoporozą. Zbyt mała ilość wchłanianego żelaza i kwasu foliowego wiąże się z częstszym występowaniem anemii, osłabieniem i łatwym męczeniem się. Tracone, nie wchłaniane z pożywieniem są także tłuszcze i białko, czyli podstawowe jednostki budulcowe naszego organizmu. Stąd biorą się zaburzenia hormonalne, krzepnięcia krwi, chudnięcie, zły wygląd skóry, włosów i paznokci oraz częste infekcje.

Pamiętajmy też, że błona śluzowa jelita, to ogromna powierzchnia kontaktu z drobnoustrojami – bakteriami i wirusami, które dostają się do organizmu wraz z pożywieniem. Zaburzenie jej budowy i zmiany w składzie komórek, które tworzą barierę odpornościową jelit prowadzą do zwiększonej podatności na zakażenia.Do czego prowadzi celiakia?

Celiakia może prowadzić do zaburzeń nastroju, depresji, migrenowych bólów głowy, a w ciężkich przypadkach nawet do napadów padaczkowych.

Rzadziej obserwujemy objawy takie jak biegunka, zaparcia, wymioty, bóle brzucha, czy afty.

Niespecyficznym objawem celiakii jest też zwiększenie stężenia enzymów wątrobowych: AST, ALT po wykluczeniu innych częstych przyczyn takich jak otyłość, stosowanie leków uszkadzających wątrobę, czy nadużywanie alkoholu.

U dzieci natomiast charakterystyczne jest opóźnienie wzrastania i dojrzewania oraz ubytki w szkliwie zębów.

Leczenie jest proste i bardzo skuteczne. Po roku stosowania diety bezglutenowej remisję objawów z przywróceniem prawidłowej budowy ściany jelita obserwuje się u ponad 75% pacjentów.

Jakie badania wykonać w celu rozpoznania celiakii?

Jeżeli podejrzewasz celiakię na podstawie obecnych objawów, ale w Twojej diecie nadal występuje gluten, wystarczy standardowe oznaczenie przeciwciał IgA TG2 oraz całkowitego stężenia IgA.

Jeżeli jesteś w grupie ryzyka zachorowania na celiakię lub stosujesz dietę bezglutenową, badaniem z wyboru wykluczającym chorobę powinno być oznaczenie HLA DQ2/DQ8.

Trzeba pamiętać, że stwierdzenie predyspozycji genetycznej nie jest jednoznaczne ze stwierdzeniem choroby. Można być genetycznie predysponowanym, ale nie rozwinąć choroby. To badanie wykorzystuje się do wykluczania choroby, gdyż jego ujemny wynik z prawie 99% skutecznością wyklucza celiakię.

U osób dorosłych rozpoznanie celiakii jest możliwe tylko po przeprowadzeniu badania mikroskopowego ściany jelita, więc jeżeli wyniki Twoich badań wskazują na zaburzenia, udaj się na wizytę do lekarza gastroenterologa w celu dalszej diagnostyki.