Dieta w zaburzeniach lipidowych

Zanim zaczniesz czytać, zapoznaj się ze słowniczkiem

Profil lipidowy (lipidogram) obejmuje badanie z krwi następujących wskaźników:

1. Cholesterol całkowity: główny składnik budulcowy błon komórkowych, otoczki mielinowej nerwów, kwasów żółciowych niezbędnych do poprawnego przebiegu procesów trawienia. Składa się z dwóch frakcji: cholesterolu LDL + cholesterolu HDL.
2. Cholesterol LDL: “zły” cholesterol, odkłada się w ścianie naczyń krwionośnych powodując zmniejszenie światła naczynia co wiąże się z ryzykiem wystąpienia zawału serca bądź udaru mózgu. Taki proces nazywamy miażdżycą.
3. Cholesterol HDL: “dobry” cholesterol, usuwa nadmiar cholesterolu ze ścian naczyń krwionośnych. Problemem jest jego brak, a nie nadmiar jak w przypadku innych wskaźników.
4. Trójglicerydy (TG): należą do tłuszczów prostych, obok glukozy stanowią jedno z głównych źródeł energii. Są też zapasowym materiałem energetycznym w tkance tłuszczowej. Ich nadmiar jest niekorzystny dla zdrowia.
5. Cholesterol nie-HDL: odzwierciedla stężenie tych frakcji, których nadmiar powoduje miażdżycę. Obejmuje:  cholesterol LDL oraz lipoproteiny o pośredniej i bardzo małej gęstości (IDL, VLDL) czy lipoproteiny A.

Pod pojęciem zaburzeń lipidowych znajduje się:

• Hipercholesterolemia: rozpoznawana w przypadku zwiększonego stężenia cholesterolu całkowitego i/lub cholesterolu LDL. Może być rodzinna, spowodowana wadami genetycznymi.
• Hipertriglicerydemia: rozpoznawana w przypadku zwiększonego stężenia triglicerydów (TG).
• Hiperlipidemia mieszana: w przypadku zwiększonych stężeń zarówno trójglicerydów, jak i cholesterolu całkowitego lub cholesterolu LDL
  

  Podstawowym warunkiem skutecznego leczenia zaburzeń lipidowych jest zmiana stylu życia.

Każda terapia zaburzeń lipidowych powinna rozpocząć się właśnie od zmian dietetycznych, obniżenia masy ciała u osób z nadwagą oraz zwiększeniu poziomu aktywności fizycznej. Następnie przy braku odpowiedzi stosuje się leczenie farmakologiczne, dalej kontynuując zmiany powyższe. Czasem, jeżeli zaburzenia są zaawansowane na początku terapii, lekarz może zadecydować na rozpoczęciu leczenia równolegle ze zmianami stylu życia.

Dieta dla zdrowia

Korzystnie na profil lipidowy działają diety:

• dieta śródziemnomorska
• dieta DASH
• dieta wegetariańska lub ograniczająca spożycie mięsa
• dieta o obniżonej zawartości węglowodanów i/lub tłuszczów trans

Nawet sama modyfikacja diety wpływa na zmniejszenie ryzyka sercowo-naczyniowego, obniżenie ciśnienia tętniczego krwi i masy ciała.

Całkowita zmiana przyzwyczajeń żywieniowych jest zazwyczaj trudna i początkowo wymaga odpowiedniej organizacji i silnej woli. Z tego powodu zaleca się stopniowe wprowadzanie do aktualnej diety nowych produktów bądź zdrowszych zamienników, które mają pozytywny efekt na obniżenie stężenia lipidów oraz niosą inne korzyści zdrowotne.

Co mogę zrobić?

• spróbuj zamienić produkty mięsne na produkty sojowe
• zastąp czerwone mięso chudym mięsem drobiowym
• zastąp białe pieczywo i ciasta produktami pełnoziarnistymi o większej zawartości błonnika
• unikaj słodkich napojów gazowanych i soków owocowych – w zamian spożywaj wodę mineralną, herbatę, napary ziołowe bez dodatku cukru
• stosuj masła roślinne zamiast masła zwykłego

Diety stosowane przy zaburzeniach lipidowych

Zanim rozpoczniesz stosowanie określonej diety zasięgnij opinii lekarza. Dobór diety uzależniony jest od Twoich celów lipidowych (tzn. które frakcje lipidowe: cholesterol całkowity, cholesterol LDL, trójglicerydy i jak bardzo powinny być obniżone), od chorób współtowarzyszących oraz preferencji dietetycznych.

Dieta śródziemnomorska: charakteryzuje się bogactwem owoców, warzyw, warzyw strączkowych, produktów pełnoziarnistych, orzechów i nasion. Oliwa z oliwek jest głównym źródłem tłuszczu. Źródłem białka są umiarkowane ilości ryb, drobiu i produktów mlecznych oraz bardzo niewielka ilość czerwonego mięsa.

Korzyści: Obniżenie poziomu cholesterolu całkowitego, trójglicerydów (szczególnie u pacjentów z cukrzycą typu 2)

Ponadto dieta obniża ryzyko wystąpienia niekorzystnych zdarzeń sercowo-naczyniowych takich jak zawał serca lub udar mózgu.

Dieta DASH: cechuje się dużą ilością warzyw i owoców, produktów wysokobłonnikowych, średnią ilością produktów mlecznych o niskiej zawartości tłuszczu oraz, niewielką ilością mięsa. Podstawowym źródłem białka są rośliny (fasola, soczewica, cieciorka itp.). Istotnym założeniem jest ograniczenie spożycia tłuszczy nasyconych, czyli zmniejszenie spożycia czerwonego i przetworzonego mięsa takiego jak wieprzowina, jagnięcina oraz unikaniu wysoko nasyconego oleju kokosowego czy palmowego.

Korzyści: Obniżenie poziomu cholesterolu całkowitego, cholesterolu LDL, wzrost  poziomu cholesterolu HDL (szczególnie u pacjentów z cukrzycą typu 2).

Dieta o obniżonej zawartości węglowodanów: cechuje się zawartością węglowodanów <130g/dzień.

Korzyści: Obniżenie stężenia lipidów, głównie poprzez zmniejszenie masy ciała. Jest szczególnie zalecana u osób z izolowanym podwyższeniem trójglicerydów.

Dieta o obniżonej zawartości tłuszczy trans: tłuszcze trans są typem tłuszczów nienasyconych które powstają podczas przemysłowej przeróbki (uwodornianie/utwardzanie) naturalnie występujących wielonienasyconych kwasów tłuszczowych.

Kwasy tłuszczowe trans znajdują się w małych ilościach w produktach pochodzących od zwierząt przeżuwających np. w mleku, czy wołowinie. Warto wspomnieć, że te pochodzenia naturalnego w umiarkowanych ilościach nie są szkodliwe. Ich zwiększone ilości dostarczamy poprzez spożywanie margaryny, wyrobów cukierniczych, tłustych przekąsek i smażonej żywności.

Korzyści: Wykluczenie z diety obniża stężenie cholesterolu całkowitego, cholesterolu LDL, trójglicerydów i apolipoproteiny B oraz podwyższa poziom cholesterolu HDL.

Uniwersalnie dobre

Jeśli nie jesteś gotów na całkowitą zmianę przyzwyczajeń żywieniowych, wzbogać obecną dietę o dodatki, które wpłyną pozytywnie na profil lipidowy. Jeśli chorujesz na choroby przewlekłe lub stosujesz leki, zalecamy konsultację z lekarzem prowadzącym przed wprowadzeniem jakichkolwiek zmian, by uniknąć niekorzystnych powikłań.

1.Błonnik pokarmowy: można go znaleźć w owocach i warzywach, produktach pełnoziarnistych i nasionach.

Jego działanie polega na zwiększeniu uczucia sytości poprzez spowolnienie opróżniania żołądka, zahamowaniu syntezy cholesterolu w wątrobie oraz zwiększeniu jego wydalania.

Korzyści: obniżenie poziomu cholesterolu całkowitego oraz cholesterolu LDL.

Uwaga! Pamiętaj, że dieta bogata w błonnik jest przeciwwskazana u osób cierpiących na choroby zapalne jelit.

2.Orzechy: najlepiej sięgnąć po te bogate w “dobre” kwasy tłuszczowe: orzechy włoskie, migdały, pistacje, orzechy macadamia, pekan oraz orzechy laskowe.

Korzyści: Obniżenie stężenia cholesterolu całkowitego.

Uwaga! Orzechy zawierają duże ilości błonnika, dlatego ich spożycie powinno być ograniczone w przypadku pacjentów cierpiących na choroby zapalne jelit. Ponadto należy pamiętać, że orzechy mają potencjał alergiczny.

3. Soja: jest to dobre źródło białka oraz substancji, które niosą wiele korzyści zdrowotnych. Zaleca się  wprowadzenie umiarkowanej ilości produktów sojowych do każdej diety.

Korzyści: hamowanie powstawania cholesterolu LDL i obniżenie stężenia cholesterolu całkowitego.

4. Sterole i stanole roślinne: ich naturalnym źródłem są warzywa, orzechy, produkty pełnoziarniste oraz oleje roślinne. Dodatkowo niektóre produkty spożywcze (dedykowane margaryny np. Benecol) są w procesie produkcji wzbogacane o sterole i stanole.

Korzyści: obniżenie poziomu cholesterolu całkowitego oraz cholesterolu LDL poprzez hamowanie jego wchłaniania

5. Polifenole:  można znaleźć je w wielu produktach roślinnych. Najliczniej dostarczamy je do organizmu spożywając zalecaną dzienną porcję owoców i warzyw, warto wspomnieć, że występują także w herbacie, kawie, kakao, oliwie z oliwek oraz czerwonym winie.

Korzyści: polifenole wykazują potencjał antyoksydacyjny – zmniejszają uszkodzenie komórek przez wolne rodniki tlenowe oraz obniżają  poziom cholesterolu LDL (złego) i podwyższają poziom cholesterolu HDL (dobrego).

6. Kwasy tłuszczowe Omega -3, -6: znajdziesz je w rybach takich jak łosoś, śledź, makrela, pstrąg, także w olejach rybnych oraz produktach roślinnych: nasionach chia, nasionach siemienia lnianego, oleju rzepakowym i niektórych orzechach.

Korzyści:  obniżenie stężenia trójglicerydów, cholesterolu całkowitego i cholesterolu LDL.

Uwaga!  Duże spożycie może również podwyższyć poziom cholesterolu całkowitego oraz cholesterolu LDL szczególnie u osób z wyjściowo wysokim stężeniem trójglicerydów. Z tego powodu należy stosować umiarkowane ilości tych kwasów tłuszczowych, a w przypadku istniejących już zaburzeń lipidowych ustalić odpowiednią dawkę ze swoim lekarzem prowadzącym.

7. Fermentowany czerwony ryż: zawiera dużą ilość aktywnych substancji (sterole, monakolina K).

Korzyści: Skuteczne obniżenie poziomu cholesterolu całkowitego.

Uwaga! Preparaty czerwonego ryżu są dostępne najczęściej w formie suplementów diety i każde ich użycie powinno być konsultowane z lekarzem.

8. Berberyna: jest to substancja, którą można znaleźć w korzeniach, owocach niektórych roślin takich jak: gorzknik kanadyjski, berberys, czy kurkuma.

Korzyści: obniżenie poziomu cholesterolu między innymi poprzez hamowanie wchłaniania w jelitach oraz zwiększenie jego wydalania.

Nie zapomnij dołączyć do diety aktywności fizycznej, której poziom będzie dostosowany do Twoich możliwości. Wprowadzając takie zmiany w swoim stylu życia, możesz być pewny, że poziom „złych tłuszczy” w Twoim organizmie obniży się.

Powodzenia!